Nορβηγια-Ελλαδα

ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΛΛΑΔΑΣ -- ΝΟΡΒΗΓΙΑΣ ΚΟΝΤΟΚΩΣΤΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ A.M. 208406 Ανάλογα με τα κριτήρια κατηγοριοποίησης που χρησιμοποιεί κανείς, μπορεί να διακρίνει διάφορα είδη προγραμμάτων. Έτσι π.χ. με κριτήριο τα περιθώρια πρωτοβουλίας που θεωρείται σκόπιμο να έχει ο/η εκπαιδευτικός, καθώς και τις δυνατότητες προσαρμογής του προγράμματος σε επιμέρους συνθήκες, υπάρχουν τα «κλειστά» και τα «ανοικτά» προγράμματα (ή «προγράμματα-πλαίσια»), με προεκτάσεις και συνέπειες στην εκπαιδευτική πράξη και σε συνάρτηση βέβαια με τον τρόπο δόμησης του εκπαιδευτικού συστήματος (δηλαδή συγκεντρωτικό ή αποκεντρωτικό στη δομή του). Αν χρησιμοποιήσουμε ως κριτήριο τον γενικό προσανατολισμό ή τη «φιλοσοφία» τους ή τη θεωρία που τα στηρίζει, τα προγράμματα διδασκαλίας μπορούν να υποδιαιρεθούν σε τέσσερις κατηγορίες: τα θεματοκεντρικά (ή υλικοκεντρικά) προγράμματα έχουν στο επίκεντρό τους τις επιστημονικές γνώσεις, δηλαδή επιδιώκουν κυρίως τη μετάδοση ενός πλέγματος πληροφοριών-γνώσεων από διάφορες περιοχές του επιστητού· τα παιδοκεντρικά ή μαθητοκεντρικά προγράμματα, που έχουν ως βασικό σημείο αναφοράς τους τα ενδιαφέροντα, τις ανάγκες και τις ψυχολογικές προϋποθέσεις των μαθητών· τα προγράμματα κοινωνικής αποτελεσματικότητας, που προσανατολίζονται και θέλουν να υπηρετήσουν κυρίως τις ανάγκες και τις επιταγές της κοινωνίας· τα προγράμματα κοινωνικής ανασυγκρότησης, που έχουν ως στόχο τους να συμβάλουν στη βελτίωση ή στην αλλαγή του κοινωνικού συστήματος. Οι τρεις τελευταίοι τύποι προγραμμάτων διατυπώνονται συνήθως με τη μορφή στόχων επίτευξης κατά την εκπαιδευτική διαδικασία και συχνά περιγράφονται ως στοχοκεντρικά προγράμματα*. *ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΟΡΟΙ των Βασιλικής Δενδρινούκαι Παναγιώτη Δ. Ξωχέλλη, όπως ανακτήθηκαν από την ηλεκτρονική διεύθυνση: www.komvos.edu.gr την 2/11/09. Υλικοκεντρικά και στοχοκεντρικά αναλυτικά προγράμματα σπουδών Λόγω των πρόσφατων εξελίξεων στο χώρο της γλωσσικής αγωγής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και μια γενικότερη στροφή από το σχεδιασμό υλικοκεντρικών προγραμμάτων σπουδών στο σχεδιασμό στοχοκεντρικών προγραμμάτων για αρκετά γνωστικά αντικείμενα είναι ίσως σκόπιμο να σημειωθεί η σημαντική διαφορά μεταξύ τους. Μπορούμε να συνοψίσουμε τη διαφορά αυτή επισημαίνοντας ότι ένα υλικοκεντρικό πρόγραμμα αποτελεί έναν τύπο καταλόγου ο οποίος περιέχει τα στοιχεία της ύλης που πρέπει να καλυφθεί στην τάξη, ενώ τα στοχοκεντρικά χαρακτηρίζονται από τη συστηματοποίηση στόχων που πρέπει να επιτευχθούν ως αποτέλεσμα της διδασκαλίας ή της μάθησης. Υπάρχουν όμως αντίστοιχες διαφορές ανάμεσα σε στοχοκεντρικά προγράμματα. Πιο συγκεκριμένα, υπάρχει ο τύπος προγράμματος του οποίου οι στόχοι αφορούν τη διαδραστική συμπεριφορά των μαθητών/τριών στην τάξη (δηλαδή, τι πρέπει να μπορούν να κάνουν κατά την εκπαιδευτική διαδικασία). Στο δικό μας νέο πρόγραμμα διδασκαλίας στο γυμνάσιο και το λύκειο, είναι στοχοκεντρικά. Οι στόχοι που αναφέρονται στη συγκεκριμένη περίπτωση, όμως, δεν ανήκουν σε μία μόνο από τις πιο πάνω κατηγορίες αλλά σε τρεις. Πρόκειται για μια ανάμειξη (α) γνωστικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων, όπως αυτές που μόλις αναφέρθηκαν, (β) διαδραστικών συμπεριφορών και (γ) στόχων που αφορούν στη «γλωσσική γνώση» των μαθητών/τριών. Παραδείγματα της (β) κατηγορίας όπως εμφανίζονται στο νέο πρόγραμμα για τη διδασκαλία στη β'/θμια εκπαίδευση είναι τα εξής:<<Να συλλέξει [ο μαθητής] υλικό από διάφορες πηγές, και να το χρησιμοποιήσει για να συνθέσει απλές εργασίες. Να συνεργάζεται με άλλους συμμαθητές του για την ανάπτυξη ενός θέματος>> Η αξιολόγηση συμβάλλει στην υιοθέτηση της παραμέτρου της διαθεματικότητας όπως, για παράδειγμα είναι η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, η ανάπτυξη δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων και η δημιουργία θετικής στάσης προς την αυτόνομη μάθηση. ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Παρακάτω παρουσιάζονται διαγράμματα σχετικά με την οργάνωση της δομής των δύο εκπαιδευτικών συστημάτων. Συγκεκριμένα η οργάνωση της δομής της προσχολικής, της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης τους. ΧΩΡΑ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΤΩΤΕΡΗ ΑΝΩΤΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ 2 6 3 3 ΝΟΡΒΗΓΙΑ - 10 3 Συγκεκριμένα στη Νορβηγία η μαθήτρια/της εκπαιδεύεται υποχρεωτικά μέχρι το τέλος του δέκατου έκτου έτους για δέκα χρόνια, σε αντίθεση με την Ελλάδα, όπου η σχολική υποχρεωτική εκπαίδευση διαρκεί μέχρι το δέκατο πέμπτο έτος, για εννιά χρόνια. 2. Εσωτερική αξιολόγηση Η ακριβής μορφή της εσωτερικής αξιολόγησης ποικίλει από χώρα σε χώρα και μπορεί να εμπεριέχει την παρακολούθηση της συμμετοχής των μαθητών στην τάξη, την προφορική και γραπτή αξιολόγηση (εργασίες, τεστ, ορθογραφία) ή την αξιολόγηση με τεστ εκτέλεσης. Σε γενικές γραμμές πρόκειται για συνεχή αξιολόγηση της επίδοσης του μαθητή, απόρροια μιας διαδικασίας συνεχούς παρακολουθήσεως της εργασίας του από τον εκπαιδευτικό. Σε αρκετές χώρες η εσωτερική αξιολόγηση μπορεί να περιλαμβάνει μια τυποποιημένη μορφή αξιολόγησης της συμπεριφοράς του μαθητή Στην Ελλάδα η προαγωγή των μαθητών στην επόμενη τάξη ή στην ανώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση εξαρτάται από την ενδοσχολική αξιολόγηση. Ο Πίνακας 1 παρουσιάζει ότι στις δύο χώρες η προαγωγή των μαθητών προσδιορίζεται με διαφορετικό τρόπο. Όπως προκύπτει από τον Πίνακα 1 στην Ελλάδα η προαγωγή των μαθητών βασίζεται στην ενδοσχολική αξιολόγηση. Στις σκανδιναβικές χώρες (Δανία, Φινλανδία, Ισλανδία, Νορβηγία και Σουηδία) η προαγωγή γίνεται αυτόματα. Συγκεκριμένα στην Νορβηγία μπορεί μια μαθήτρια/της να έχει προαχθεί στην επόμενη βαθμίδα και να εκκρεμεί η ολοκλήρωση της ύλης κάποιων μαθημάτων, όπου θα πραγματοποιηθεί σταδιακά. Ο όρος εσωτερική αξιολόγηση (school based assessment) αναφέρεται στις εξετάσεις που διενεργούνται από και μέσα στο σχολείο σύμφωνα με τα κριτήρια που ορίζονται απ’ αυτό. Ο όρος εξωτερική αξιολόγηση (external examinations) αναφέρεται στις εξετάσεις που διενεργούνται στις σχολικές μονάδες από θεσμοθετημένους ή εξουσιοδοτημένους από το υπουργείο Παιδείας φορείς ή ανεξάρτητους φορείς εκπαίδευσης (Ινστιτούτα, Ερευνητικά Κέντρα, Πανεπιστήμια, Ιδιωτικές ή Δημόσιες Αρχές). ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Προαγωγή στην επόμενη τάξη Τρόπος προαγωγής Χώρες Προαγωγή βάσει της ενδοσχολικής αξιολόγησης Ελλάδα Αυτόματη προαγωγή Νορβηγία Κεντρικά προσδιοριζόμενα βαθμολογικά συστήματα Χώρα Κλίμακες-Χαρακτηρισμοί βαθμολογικών συστημάτων Ελλάδα 0 (ελάχιστο) έως 20 (υψηλότερο) Νορβηγία S (ανώτατο), M, G, NG, LG (κατώτατο) 3. Εξωτερική αξιολόγηση Στη Νορβηγία, με το πέρας της κατώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης διενεργούνται εξωτερικές εξετάσεις. Επισημαίνεται ότι η μελέτη εστιάζεται και πάλι στις εξετάσεις που αφορούν τα σχολεία της γενικής (και όχι της επαγγελματικής) εκπαίδευσης. Στην Ελλάδα, που υπάρχει συνεχής και συστηματική αξιολόγηση του μαθητή από την αρχή της κατώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης δεν υπάρχει εξωτερική αξιολόγηση στο τέλος της κατώτερης/υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Στη Νορβηγία οι εξετάσεις δίνονται στο τέλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, δηλαδή θεωρητικά στην ηλικία των 16 ετών. Η εξωτερική αξιολόγηση οργανώνεται από το Υπουργείο Παιδείας. Βαθμοί Η κλίμακα που χρησιμοποιείται στο βαθμολογικό σύστημα της εξωτερικής αξιολόγησης στην κατώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση ποικίλει από χώρα σε χώρα. Ο Πίνακας 4 παρουσιάζει τα στοιχεία της έρευνας σχετικά με το βαθμολογικό σύστημα που χρησιμοποιείται στην εξωτερική αξιολόγηση. ΠΙΝΑΚΑΣ 4. Βαθμολογικό σύστημα εξωτερικής αξιολόγησης Χώρα Εξέταση Βαθμοί στην κλίμακα Επεξήγηση Νορβηγία Agangsprø ve I grunnskolen 5 S (υψηλότερο), M, G, N, G, LG Μαθήματα στα οποία εξετάζονται οι μαθητές στην εξωτερική αξιολόγηση στην Νορβηγία. ΠΙΝΑΚΑΣ 5. Γνωστικά αντικείμενα εξωτερικής αξιολόγησης Χώρα Εξεταζόμενα μαθήματα Εξετάσεις συνδυασμένες με εσωτερική αξιολόγηση Νορβηγία Νορβηγικά, Μαθηματικά και Αγγλικά (2) Όχι Στα απολυτήρια αναγράφεται η βαθμολογία του μαθητή τόσο στις εθνικές εξετάσεις όσο και οι επιδόσεις του στο σχολείο. ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Το κεφάλαιο αυτό αναφέρεται στα αναλυτικά προγράμματα της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Ελλάδας και της Νορβηγίας. Ειδικότερα εξετάζονται τα εξής ζητήματα: α) Ποια γνωστικά αντικείμενα είναι υποχρεωτικά στην ανώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση, β) Πόσες διδακτικές ώρες διατίθενται για τη διδασκαλία «βασικών μαθημάτων» (key subjects), γ) Υπάρχουν κοινοί θεματικοί τομείς ή περιοχές των γνωστικών αυτών αντικειμένων στα αναλυτικά προγράμματα των υπό μελέτη χωρών; Η ανάλυση επικεντρώνεται σε τέσσερα «βασικά» μαθήματα: Μαθηματικά, Γλώσσα, Φυσικές επιστήμες (κυρίως Φυσική, Χημεία, Βιολογία) και Ξένες Γλώσσες. Ενώ τα τρία πρώτα θεωρούνται πρωτεύοντα μαθήματα, το τέταρτο μάθημα θεωρείται ιδιαίτερης σημασίας για το ευρωπαϊκό πλαίσιο. Στις χώρες της Ε.Ε/ΕΕΑ υπάρχουν μεγάλες διαφοροποιήσεις όσον αφορά τον αριθμό των μαθημάτων που παρακολουθούν οι μαθητές στην ανώτερη/μεταυποχρεωτική γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Στην Ελλάδα είναι πέντε με δέκα τα υποχρεωτικά μαθήματα στο τελευταίο έτος της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευση Και στις δύο χώρες, το μάθημα της Γλώσσας και της Ξένης γλώσσας είναι υποχρεωτικά μαθήματα, όχι όμως καθ’ όλη τη διάρκεια της φοίτησης. Τα Μαθηματικά και οι Φυσικές Επιστήμες είναι υποχρεωτικά μαθήματα για μια ορισμένη χρονική περίοδο κατά τη διάρκεια της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Τα Θρησκευτικά ή η Ηθική/Φιλοσοφία είναι υποχρεωτικό μάθημα στη Νορβηγία, ενώ στην Ελλάδα τα σχολεία υποχρεούνται να παρέχουν στους μαθητές τη δυνατότητα να επιλέξουν το μάθημα αυτό. Η Φυσική Αγωγή είναι υποχρεωτικό μάθημα και στα δύο κράτη. Η Φιλοσοφία είναι υποχρεωτικό μάθημα στην Ελλάδα, όχι όμως στη Νορβηγία. Χρόνος που διατίθεται για τα μαθήματα Επειδή δεν ήταν δυνατή η απευθείας σύγκριση του χρόνου που διατίθεται σε βασικά μαθήματα, καθώς υπάρχουν διαφορετικές εννοιολογικές προσεγγίσεις και προσδιορισμοί εννοιών στις υπό μελέτη χώρες, δημιουργήθηκαν δείκτες, για να συγκρίνουν το μέγιστο χρόνο που διατίθεται για τα μαθήματα αυτά. Ο Πίνακας 2 παρουσιάζει το θεωρητικό «μέγιστο» διατιθέμενο χρόνο κατά το τελευταίο έτος της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Όπως μπορεί να διαπιστωθεί παρατηρούνται διαφορές από χώρα σε χώρα σχετικά με το χρόνο που διατίθεται από το πρόγραμμα για τη διδασκαλία των μαθημάτων αυτών. Επιπλέον δημιουργήθηκαν δείκτες για να συγκρίνουν το μέγιστο ποσοστό χρόνου που διατίθεται σε διαφορετικά μαθήματα/διδακτικές ενότητες στο τελευταίο έτος της ανώτερης/μετα-υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας γενικής εκπαίδευσης για τους μαθητές που παρακολουθούν πιο προχωρημένους /εξειδικευμένους /μεγαλύτερης διάρκειας κύκλους σπουδών. Ένα σχετικά μεγάλο ποσοστό χρόνου διατίθεται για: · Μαθηματικά: Στην Ελλάδα υπάρχουν ειδικές κατευθύνσεις (tracks) με έμφαση στα Μαθηματικά. · Γλώσσα (Επίσημη Γλώσσα Διδασκαλίας): · Ξένες γλώσσες (και άλλες εθνικές/τοπικές διάλεκτοι. · Στη Νορβηγία οι μαθήτριες/τες διδάσκονται και την τοπική γλώσσα των Λαπώνων, όπου ο πληθυσμός τους είναι σε μεγαλύτερη σε ποσοστό. Έχει δημιουργηθεί ένα πλήρες πρόγραμμα σπουδών για τους αυτόχθονες, δηλαδή ένα πληθυσμό στο βορειότερο μέρος της Νορβηγίας, παλαιότερα γνωστό ως Lapps. Saami οικογένεια του 1900 · Φυσικές επιστήμες Οι δείκτες υπολογίστηκαν βάσει του ετήσιου αριθμού διδακτικών ωρών, του μέγιστου εβδομαδιαίου διδακτικού χρόνου, τον αριθμό των εβδομάδων του σχολικού έτους και της χρονικής διάρκειας του μαθήματος. ΠΙΝΑΚΑΣ 2. Μέγιστος αριθμός ωρών που διατίθεται σε ορισμένα μαθήματα κατά το τελευταίο έτος της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ΧΩΡΑ Μαθηματικά Γλώσσα Ξένες Γλώσσες Φυσικές Επιστήμες Θεωρητικός Αριθμός Ωρών Ελλάδα 210 105 158 315 788 Νορβηγία 143 143 285 285 855 Ο παραπάνω πίνακας παρουσιάζει στοιχεία μέχρι και το 1998. Οι δείκτες υπολογίστηκαν βάσει του ετήσιου αριθμού διδακτικών ωρών, του μέγιστου εβδομαδιαίου διδακτικού χρόνου, τον αριθμό των εβδομάδων του σχολικού έτους και της χρονικής διάρκειας του μαθήματος. Ελλάδα: Τα στοιχεία αφορούν τις δύο από τις τρεις ξένες γλώσσες που προσφέρονται. Δεν υπάρχουν πληροφορίες για την τρίτη ξένη γλώσσα. Νορβηγία: Τα στοιχεία για τις ξένες γλώσσες στηρίζονται στον προχωρημένο κύκλο σπουδών της δεύτερης ξένης γλώσσας που οι μαθητές παρακολουθούν στο τελευταίο έτος, συν τον προχωρημένο κύκλο σπουδών της πρώτης ξένης γλώσσας. Για τις Φυσικές Επιστήμες, τα στοιχεία αναφέρονται σε όσους μαθητές παρακολουθούν δύο μαθήματα Φυσικών Επιστημών ως μαθήματα ειδίκευσης. Φυσικές Επιστήμες Το περιεχόμενο των Φυσικών Επιστημών στην ανώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση αποτελείται από τρία κυρίως μαθήματα: Βιολογία, Χημεία και Φυσική. Για τη Βιολογία, χρησιμοποιήθηκαν οι ακόλουθοι θεματικοί τομείς που προέρχονται από την κατηγοριοποίηση TIMSS (Britton & Raizen, 1996). · Βιολογικές διαδικασίες σε ζώα και φυτά · Γενετική, κληρονομικότητα και εξέλιξη · Οικολογία, οικοσυστήματα, συμπεριφορά των ζωντανών οργανισμών και προσαρμογή · Βιολογία του ανθρώπινου οργανισμού και θέματα υγείας · Κύτταρα και κυτταρικός μεταβολισμός Στην ανώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση, υπάρχουν πολλά κοινά στοιχεία μεταξύ των υπό μελέτη χωρών όσον αφορά τους θεματικούς τομείς που περιλαμβάνονται στο μάθημα της Βιολογίας, όπως διαπιστώνεται από τον Πίνακα 10. Όλοι οι θεματικούς τομείς καλύπτονται και στις χώρες : Βιολογικές διαδικασίες σε ζώα και φυτά (π.χ. διατροφή, αναπαραγωγή και βιολογικά συστήματα), Γενετική, κληρονομικότητα και εξέλιξη και Κύτταρα και κυτταρικός μεταβολισμός. Για τη Φυσική χρησιμοποιήθηκαν πέντε βασικές κατηγορίες: · Μηχανική · Ηλεκτρισμός, Μαγνητισμός και Ηλεκτρομαγνητισμός · Κύματα (ήχος, φως κλπ.) · Θερμοδυναμική · Πυρηνική, ατομική και κβαντική Φυσική Η κατηγοριοποίηση αυτή είναι παρόμοια με την κατηγοριοποίηση TIMSS που χρησιμοποιήθηκαν από τους Britton και Raizen (1996). Οι υπό μελέτη χώρες τείνουν να δώσουν έμφαση μέσω των κατευθυντήριων γραμμών στα αναλυτικά τους προγράμματα σε διαφορετικά θέματα των θεματικών τομέων του μαθήματος, αλλά αυτό δεν αναιρεί τη σχετική συνάφεια μεταξύ τους. Δύο θεματικοί τομείς καλύπτονται από τις δυο χώρες: Μηχανική, ενέργεια, δυνάμεις και κίνηση και Ηλεκτρισμός και μαγνητισμός. Ο τρόπος παρουσίασης των γενικών κατευθυντήριων γραμμών του αναλυτικού προγράμματος στο μάθημα της Χημείας δεν προσφέρεται για συγκριτική ανάλυση. Οι κύριοι θεματικοί τομείς που ήταν δυνατόν να συγκριθούν είναι: · Δομή της ύλης · Χημικές αντιδράσεις · Οργανική Χημεία · Χημική Βιομηχανία Οι πρώτες τρεις προέκυψαν από την κατηγοριοποίηση TIMSS (Britton a Raizen,1996) ενώ η τέταρτη είναι ένας εγκάρσιος θεματικός τομέας που αναδύθηκε από την έρευνα. Και οι δυο χώρες αναφέρονται στις χημικές αντιδράσεις. Γενικά, υπάρχει μια σημαντική ομοιότητα όσον αφορά τις θεματικές περιοχές που περιλαμβάνονται, όπως είναι η οξείδωση και η αναγωγή, η χημική ισορροπία και η ιοντική ισορροπία (οξέα/ βάσεις). Επίσης περιλαμβάνουν την Οργανική Χημεία στο αναλυτικό τους πρόγραμμα, η έκταση που δίδεται διαφέρει μεταξύ των χωρών. Ο τρόπος με τον οποίο περιγράφεται στα αναλυτικά τους προγράμματα δεν επιτρέπει τη συγκριτική τους ανάλυση. Παρά τις δυσκολίες αυτές, αναφορά στα βιομόρια (λίπη, πρωτεΐνες, υδρογονάνθρακες, ένζυμα) γίνεται στην Ελλάδα και στη Νορβηγία και Σκωτία, στα απορρυπαντικά και τα σαπούνια όμως μόνο στην Ελλάδα. Στην πραγματικότητα όλες οι χώρες κάνουν αναφορά στο θεματικό τομέα Δομή της ύλης, εκτός από τον Λιχνενστάιν και το Βέλγιο (Γαλλική κοινότητα). Παρόλα αυτά το ακριβές περιεχόμενο ποικίλει και μια λεπτομερειακή ανάλυση των επιμέρους θεμάτων δεν είναι εύκολη. Στη Χημεία και βιομηχανία η Νορβηγία κάνει ειδική αναφορά σε περιβαλλοντικά θέματα σε σχέση με τη χημική βιομηχανία. Συμπεράσματα Στο κεφάλαιο αυτό διερευνήθηκαν οι ομοιότητες και οι διαφορές του περιεχομένου του αναλυτικού προγράμματος σε τέσσερα μαθήματα στις δύο χώρες. Και στις δύο χώρες υπάρχουν βασικά μαθήματα που είναι υποχρεωτικά στην ανώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Υπάρχουν όμως διαφορές σχετικά με τα μαθήματα που είναι υποχρεωτικά. Τα μαθήματα της Γλώσσας και της Ξένης γλώσσας είναι συχνότερα υποχρεωτικά σε σχέση με τα Μαθηματικά και τις Φυσικές Επιστήμες. Υπάρχουν επίσης διαφορές μεταξύ των χωρών όσον αφορά το χρόνο που προτείνεται για τη διδασκαλία των διαφόρων μαθημάτων σε αυτό το επίπεδο. Σε όλα τα βασικά μαθήματα υπάρχουν κοινά στοιχεία μεταξύ των υπό μελέτη χωρών αλλά και σαφή σημεία απόκλισης. Γενικά το περιεχόμενο του αναλυτικού προγράμματος της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης παρουσιάζει μεγαλύτερες ομοιότητες μεταξύ των διαφόρων χωρών συγκριτικά με το αντίστοιχο της κατώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν είναι εύκολη η κατηγοριοποίηση των χωρών σε διακριτές ομάδες. Εξεταστικό σύστημα και αξιολόγηση στο τέλος της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης 1. Εισαγωγή Το κεφάλαιο αυτό παρουσιάζει μια γενική επισκόπηση των εξεταστικών συστημάτων που ισχύουν στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕE/EEA) στο τέλος της μετα-υποχρεωτικής γενικής εκπαίδευσης. Στόχος είναι η συγκριτική ανάλυση των εξετάσεων αυτών που είναι καθοριστικές για την πρόσβαση των υποψηφίων στην ανώτερη εκπαίδευση, κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στις γραπτές. Η πρώτη ενότητα περιγράφει τις μορφές των γραπτών εξετάσεων (π.χ. εάν τα θέματα των εξετάσεων ορίζονται από εξωτερικά θεσμοθετημένους φορείς ή όχι) και ακολουθεί η παράθεση στοιχείων σχετικά με το ποιος έχει την ευθύνη για τα θέματα και τη βαθμολόγηση των διαγωνισμάτων. Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα ποικίλα βαθμολογικά συστήματα που ισχύουν σε κάθε χώρα, κάνοντας αναφορά σε αυτούς που έχουν την ευθύνη για τα θέματα και τη βαθμολόγηση των γραπτών και κατόπιν η μελέτη εστιάζεται σε εκείνες τις χώρες με εξωτερικές ή εξωτερικά εγκεκριμένες εξετάσεις. Ακολουθεί μια ανάλυση της μορφής και του περιεχομένου των γραπτών εξετάσεων σε βασικά μαθήματα. Στο τέλος του κεφαλαίου θέτονται ορισμένοι προβληματισμοί για ζητήματα που προκύπτουν. 2. Μορφές γραπτών εξετάσεων Ο Πίνακας 1 παρέχει στοιχεία για τα είδη των γραπτών εξετάσεων στο τέλος της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Στις περισσότερες χώρες διενεργούνται εξωτερικά καθοριζόμενες εξετάσεις στο τέλος της μετα-υποχρεωτικής γενικής εκπαίδευσης έτσι συμβαίνει στη Νορβηγία και στην Ελλάδα. ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Μορφές γραπτών εξετάσεων στο τέλος της μετα-υποχρεωτικής γενικής εκπαίδευσης Είδος εξέτασης Χώρα (1) Εξωτερικά καθοριζόμενες Νορβηγία (3), Ελλάδα (4), (1)Στη Νορβηγία, μόνο ένα τυχαίο δείγμα μαθητών επιλέγεται για να συμμετάσχει στις εξωτερικές εξετάσεις. (2)Η Ελλάδα ανήκει στην κατηγορία των χωρών στις οποίες τα αποτελέσματα των εξωτερικών εξετάσεων συμψηφίζονται με αυτά των εσωτερικών εξετάσεων. Αρμοδιότητα για τις εξετάσεις Εξετάσεις στο τέλος της μετα-υποχρεωτικής γενικής εκπαίδευσης διενεργούνται σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εκτός από τη Σουηδία). Το ισχύον καθεστώς όσον αφορά τα αρμόδια όργανα που είναι υπεύθυνα για τη διεξαγωγή των εξετάσεων διαφέρει από χώρα σε χώρα, όπως διαπιστώνεται από τα στοιχεία του Πίνακα 2. Στις περισσότερες χώρες τα θέματα των εξετάσεων ορίζονται εξωτερικά και μόνο σε ένα μικρό αριθμό χωρών ορίζονται εσωτερικά. Σε κάποιες από αυτές ωστόσο, τα θέματα των εξετάσεων εγκρίνονται και από τις αρμόδιες αρχές, ενώ στις υπόλοιπες η ευθύνη για την όλη διαδικασία ανήκει εξολοκλήρου στο σχολείο. ΠΙΝΑΚΑΣ 2. Ποιος ορίζει τα θέματα και ποιος βαθμολογεί στις εξετάσεις Χώρα Υπεύθυνοι για τη διεξαγωγή των εξετάσεων είναι … Ευθύνη για τη βαθμολόγηση (εσωτερική /εξωτερική) έχουν… Ελλάδα Υπουργείο Παιδείας (Επιτροπή Πανελλαδικών Εξετάσεων) και οι εκπαιδευτικοί στο σχολείο (1) Δύο εξωτερικοί βαθμολογητές. Για τα ενδοσχολικά εξεταζόμενα μαθήματα υπεύθυνοι για τα θέματα και τη βαθμολόγηση είναι οι εκπαιδευτικοί των σχολείων (εσωτερική και εξωτερική) (1) Υπάρχουν εσωτερικές και εξωτερικές εξετάσεις. Νορβηγία Δημόσιες Εξεταστικές Επιτροπές Αξιολογούνται κεντρικά από ομάδες έμπειρων εκπαιδευτικών (εξωτερική) 4. Βαθμολόγηση Στον Πίνακα 3 παρουσιάζονται ταξινομημένες οι κλίμακες που χρησιμοποιούνται για την βαθμολόγηση των γραπτών εξετάσεων που διενεργούνται στο τέλος της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. ΠΙΝΑΚΑΣ 3. Η βαθμολογία στο τέλος της μετα-υποχρεωτικής εκπαίδευσης Χώρες Εξέταση/Τίτλος Βαθμοί στην κλίμακα Σχόλια Ελλάδα Απολυτήριο Ενιαίου Λυκείου 0 έως 20 Άριστα (18,1-20), Λίαν Καλώς (16,1-18), Καλώς (13,1-16), Σχεδόν Καλώς (9,5-13), Ανεπαρκώς (5,1-9,4) και Κακώς (0-5). Η βάση είναι το 9,5. Νορβηγία Απολυτήριες εξετάσεις 7 Οι βαθμοί δίνονται σε κλίμακα από 0 (κατώτερος) έως 6 (υψηλότερος) (δεν χρησιμοποιούνται δεκαδικά ψηφία). , 5. Χώρες με εξωτερικά καθοριζόμενες εξετάσεις/εξωτερικά επικυρωμένες εξετάσεις Στη συνέχεια αντικείμενο μελέτης[1] θα αποτελέσουν οι γραπτές εξετάσεις στο τέλος της μετα-υποχρεωτικής εκπαίδευσης στις χώρες που είναι εξωτερικές ή εξωτερικά εγκεκριμένες. Ο αριθμός των μαθημάτων στα οποία εξετάζονται οι μαθητές ποικίλει από χώρα σε χώρα. Νορβηγία επιλέγεται τυχαία ένας αριθμός μαθητών για να εξεταστεί προφορικά σε συγκεκριμένα μαθήματα. ΠΙΝΑΚΑΣ 4. Προφορικές εξετάσεις στις χώρες που υπάρχουν εξωτερικές ή εξωτερικά εγκεκριμένες εξετάσεις Προφορικές εξετάσεις… Χώρa Χωρίς προφορικές εξετάσεις Ελλάδα Προφορικές εξετάσεις για έναν αριθμό μαθητών Νορβηγία Η τελική βαθμολογία των μαθητών δεν διαμορφώνεται μόνο από τις επιδόσεις τους στις τελικές εξετάσεις (είτε γραπτές, είτε προφορικές). Όπως φαίνεται στον Πίνακα 5 στις περισσότερες χώρες με εξωτερικές ή εξωτερικά εγκεκριμένες εξετάσεις οι βαθμοί των εξετάσεων συμψηφίζονται με αυτούς που αφορούν τις επιδόσεις του μαθητή στο σχολείο. Oι τελικοί βαθμοί πρόσβασης στην ανώτερη εκπαίδευση προκύπτουν από εξωτερικές εγκεκριμένες εξετάσεις και από την επίδοση της μαθήτριας/τη μέσα στην τάξη. . Στη Νορβηγία οι βαθμοί που έχει πάρει ο μαθητής σε κάθε μάθημα του τελευταίου έτους αναγράφονται στο πιστοποιητικό μαζί με τους βαθμούς κάθε γραπτής εξέτασης Στην Ολλανδία ο τελικός βαθμός του μαθήματος αποτελεί το μέσο όρο της γραπτής εξωτερικής εξέτασης και του βαθμού των εξετάσεων στο σχολείο. Στη Νορβηγία οι βαθμοί 6. Εξωτερικές ή εξωτερικά εγκεκριμένες εξετάσεις σε βασικά μαθήματα[2] Αντικείμενο ανάλυσης στην παρούσα ενότητα αποτελούν τα γραπτά διαγωνίσματα των εξωτερικών ή εξωτερικά εγκεκριμένων εξετάσεων στα παρακάτω μαθήματα: Γλώσσα (επίσημη γλώσσα διδασκαλίας), σύγχρονες Ξένες γλώσσες (Αγγλικά για όλες τις χώρες εκτός από το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία, όπου αντικείμενο ανάλυσης ήταν τα Γαλλικά), Μαθηματικά και Φυσικές Επιστήμες (Βιολογία, Χημεία και Φυσική). Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι αντικείμενο μελέτης αποτελούν οι εξετάσεις που αφορούν ανώτερα ή εξειδικευμένα επίπεδα/κύκλους σπουδών μεγαλύτερης διάρκειας. Σε ορισμένες 6.5. Εξωτερικές εξετάσεις στο μάθημα της Φυσικής στην ελλαδα είναι ενδοσχολικη Οι γραπτές εξετάσεις στη Φυσική ποικίλουν τόσο στη μορφή όσο και στο περιεχόμενο. Ο Πίνακας 16 παρέχει στοιχεία ως προς τον αριθμό των διαγωνισμάτων, τη διάρκειά τους και τον αριθμό των ερωτήσεων/ασκήσεων που οι υποψήφιοι καλούνται να απαντήσουν. ΠΙΝΑΚΑΣ 16. Φυσική: Αριθμός γραπτών εξετάσεων, διάρκεια και αριθμός ερωτήσεων Χώρα Τίτλος της εξέτασης Αριθμός γραπτών εξετάσεων Διάρκεια Αριθμός ερωτήσεων /ασκήσεων Φυσικής (όχι επιλογές εκτός αν επισημαίνονται) Νορβηγία (1997) Φυσική 3FY 1 5 ώρες 5 ασκήσεις Αν και η διάρκεια των εξετάσεων στο μάθημα της Φυσικής ποικίλει, στις περισσότερες χώρες διαρκεί τουλάχιστον τρεις ώρες. Στις περισσότερες χώρες οι μαθητές δεν έχουν τη δυνατότητα επιλογής των ερωτήσεων/ασκήσεων που πρέπει να απαντήσουν Η ανάλυση των διαγωνισμάτων στο μάθημα της Φυσικής έγινε σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση TIMSS. Το ποσοστό εμφάνισης των επιμέρους κατηγοριών στις ερωτήσεις των διαγωνισμάτων φαίνεται στον Πίνακα 17. ΠΙΝΑΚΑΣ 17. Φυσική: Ποσοστό των ερωτήσεων των διαγωνισμάτων που περιλαμβάνουν τις θεματικές κατηγορίες Χώρα Μηχανική Ηλεκτρισμός και ηλεκτρομαγνη τισμός Κύματα, ήχος, φως Θερμοδυναμική Ατομική και κβαντική φυσική Πυρηνική Φυσική Σχετικότητα και Αστροφυσική Άλλα (π.χ. μονάδες μέτρησης) Νορβηγία 48 30 9 0 0 0 13 0 Υπάρχουν σαφείς διαφορές μεταξύ των χωρών όσον αφορά τις θεματικές κατηγορίες της Φυσικής που εξετάζονται γραπτά. Οι εξετάσεις διαφοροποιούνται σε σχέση με την έκταση και τη βαρύτητα που δίδεται σε μεμονωμένες θεματικές κατηγορίες ή σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων. Στις εξετάσεις περιλαμβάνεται ένας μεγάλος αριθμός θεματικών κατηγοριών 6.6. Εξωτερικές εξετάσεις στο μάθημα της Χημείας Οι γραπτές εξετάσεις στο μάθημα της Χημείας ποικίλουν τόσο στη μορφή όσο και στο περιεχόμενο. Ο Πίνακας 18 παρέχει στοιχεία ως προς τον αριθμό των διαγωνισμάτων, τη διάρκεια και τον αριθμό των ερωτήσεων/ασκήσεων που οι μαθητές καλούνται να απαντήσουν σε κάθε μία από τις υπό μελέτη χώρες. ΠΙΝΑΚΑΣ 18. Χημεία: Αριθμός διαγωνισμάτων, διάρκεια και αριθμός ερωτήσεων Χώρα Τίτλος της εξέτασης Αριθμός γραπτών εξετάσεων Διάρκεια Αριθμός ερωτήσεων /ασκήσεων Χημείας (χωρίς επιλογή εκτός αν επισημαίνεται) Νορβηγία (1997) Χημεία 3KJ 1 5 ώρες 4 ΠΙΝΑΚΑΣ 19. Χημεία: Ποσοστό ερωτήσεων των γραπτών διαγωνισμάτων από κάθε θεματική κατηγορία Χώρα Ύλη Δομή της ύλης Φυσικές μεταβολές Χημικές μεταβολές Ερμηνεία των χημικών μεταβολών Ταχύτητα, ισορροπία, ενέργεια, χημικές μεταβολές Οργανικές και βιοχημικές μεταβολές Πυρηνική χημεία Ηλεκτροχημεία Νορβηγία 16 16 16 16 0 0 21 0 16 Συμπεράσματα Κατά τη διάρκεια διεξαγωγής της έρευνας (1995-1997), στο επίπεδο της μετα-υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης διενεργήθηκαν εξωτερικές εξετάσεις στις περισσότερες χώρες, πλην του Βελγίου, Ελλάδας, Ισπανίας, Ισλανδίας και Σουηδίας. Στην Ελλάδα και στην Ισπανία υπάρχουν εξετάσεις για την είσοδο στο Πανεπιστήμιο, που είναι άμεσα συνυφασμένες με το αναλυτικό πρόγραμμα της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Οι προφορικές εξετάσεις λαμβάνονται υπόψη σε ορισμένες χώρες με εσωτερική/εξωτερική αξιολόγηση. Προφορικές εξετάσεις διενεργούνται σε όλες σχεδόν τις χώρες πλην λίγων εξαιρέσεων ενώ ένας μικρός αριθμός χωρών έχει προφορικές εξετάσεις μόνο για το μάθημα της Ξένης Γλώσσας. Στις περισσότερες χώρες με εξωτερική αξιολόγηση στην τελική βαθμολογία συνυπολογίζονται και οι επιδόσεις των μαθητών στη τάξη. Επανερχόμενοι στην ανάλυση των διαγωνισμάτων, διαπιστώνουμε ότι η επίσημη γλώσσα διδασκαλίας γενικά εξετάζεται με ένα ή δύο διαγωνίσματα, διάρκειας κατά μέσο όρο 4,9 ωρών. Η ικανότητα συγγραφής δοκιμίου εξετάζεται σε όλες τις χώρες. Για την εξέταση στην Ξένη γλώσσα υπάρχει ένα μόνο γραπτό διαγώνισμα στο οποίο περιλαμβάνεται συνήθως και η συγγραφή δοκιμίου. Για τα Μαθηματικά υπάρχει ένα γραπτό διαγώνισμα διάρκειας κατά μέσο όρο 4,5 ωρών. Για τις εξετάσεις στις Φυσικές Επιστήμες υπάρχουν μεγάλες διαφοροποιήσεις από χώρα σε χώρα όσον αφορά τον τρόπο εξέτασης των επιμέρους μαθημάτων των Φυσικών Επιστημών. Ο μέσος όρος είναι 4,1 ώρες για τη Βιολογία και τη Χημεία και 4,2 ώρες για τη Φυσική. Επίσης διαφέρει ο αριθμός των θεματικών κατηγοριών που εξετάζονται στο μάθημα των Μαθηματικών και των Φυσικών Επιστημών. Παρά το γεγονός ότι οι εξετάσεις καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεματικών κατηγοριών αυτό δε σημαίνει ότι οι μαθητές υποχρεούνται να απαντήσουν σε τόσο μεγάλη ποικιλία ερωτήσεων-ασκήσεων. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι σε αρκετές χώρες οι εξετάσεις δεν έχουν σκοπό να εξετάσουν την ύλη του αναλυτικού προγράμματος συνολικά (Αυστρία, Γερμανία-Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία). Γι’ αυτό και δεν είναι δυνατό να γίνουν άμεσες συγκρίσεις μεταξύ των θεματικών κατηγοριών που περιλαμβάνονται στις εξετάσεις και αυτών που εμπεριέχονται στο αναλυτικό πρόγραμμα. Μια τέτοια ανάλυση θα απαιτούσε τη διεξαγωγή επιμέρους ερευνών (case studies) σε σχολεία διαφόρων χωρών. Κεφάλαιο 5 Πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση Ο τρόπος εισαγωγής στην Ανώτατη Εκπαίδευση ποικίλει στις διάφορες χώρες της Ευρώπης. Γενικά όλοι οι υποψήφιοι πρέπει να είναι κάτοχοι τουλάχιστον ενός απολυτηρίου ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ή ισοδύναμου τίτλου σπουδών. Επιπρόσθετα υπάρχουν επιπλέον εξειδικευμένες απαιτήσεις ανάλογα με τη χώρα (βλ. Πίνακα 1) Μπορεί να είναι ένα σύστημα με περιορισμένο αριθμό εισακτέων που καθορίζεται σε εθνικό επίπεδο (numerus clausus). Σε αυτή την περίπτωση η κυβέρνηση θέτει όρια στον αριθμό των θέσεων που διατίθενται. Το σύστημα αυτό μπορεί να εφαρμόζεται σε ορισμένες ή σε όλες τις σχολές. Τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα καθορίζουν τον αριθμό των εισακτέων ανάλογα με τον αριθμό των διαθέσιμων θέσεων σε ορισμένα ή σε όλα τα προγράμματα σπουδών. Ανάλογα με τον αριθμό των διατιθέμενων θέσεων, τα ιδρύματα μπορούν να αποφασίζουν για την επιλογή των υποψηφίων με βάση τις ικανότητές τους. Αυτό συμβαίνει συνήθως στις Καλλιτεχνικές, Τεχνικές ή Ιατρικές σχολές. Τέλος μπορεί να απαιτείται μόνο απολυτήριο δευτεροβάθμιας ανώτερης εκπαίδευσης ή ισοδύναμος τίτλος σπουδών. Σε αυτή την περίπτωση η πρόσβαση είναι ελεύθερη και τα ιδρύματα αποδέχονται όλες τις αιτήσεις. ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Προϋποθέσεις εισαγωγής στην ανώτατη εκπαίδευση σε χώρες της Ευρώπης ΧΩΡΕΣ Όρια του αριθμού των διαθέσιμων θέσεων τα οποία καθορίζονται κεντρικά Όρια του αριθμού των διαθέσιμων θέσεων καθοριζόμενα από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα ανάλογα με τη χωρητικότητά τους Επιλογή με βάση τις ικανότητες των υποψηφίων Ελεύθερη πρόσβαση ΕΛΛΑΔΑ Σε όλες τις σχολές. Η επιλογή γίνεται με βάση τα αποτελέσματα των Πανελλαδικών εξετάσεων και το βαθμό του Απολυτηρίου Ενιαίου Λυκείου Στις καλλιτεχνικές και αθλητικές σχολές, καθώς και σε κάποιες στρατιωτικές οι υποψήφιοι εξετάζονται επιπλέον όσον αφορά τις ικανότητές τους στους συγκεκριμένους τομείς (σχέδιο, αγωνίσματα) ΝΟΡΒΗΓΙΑ Ο αριθμός των θέσεων για τα περισσότερα προγράμματα και η απόφαση για τον αριθμό των θέσεων που προσφέρονται κάθε χρόνο λαμβάνεται σε εθνικό επίπεδο Σε κάποιες σχολές 6.2. ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ Α. Σύντομη περιγραφή της δομής του εκπαιδευτικού συστήματος Οι μαθητές παρακολουθούν την ενιαία δομή υποχρεωτικής εκπαίδευσης (comprehensive school-Peruskoulou/ Grundskola) από την ηλικία των 7 μέχρι την ηλικία των 16 ετών. Μετά την ολοκλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, οι μαθητές μπορούν να συνεχίσουν στην ανώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση που παρέχεται στο Lukio/Gymnasium (διάρκειας 3 χρόνων, από την ηλικία των 16-19 ετών) ή παρακολουθούν ένα κύκλο μαθημάτων βασικής επαγγελματικής εκπαίδευσης (Ammatillnen oppilaitos/ Yrkeslaroansαlt) και κατάρτισης. Β. Οργάνωση της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Η γενική ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση παρέχει τη δυνατότητα στους μαθητές να συνεχίσουν στο πανεπιστήμιο, το πολυτεχνείο ή την επαγγελματική εκπαίδευση. Οι στόχοι της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι η ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών και η παροχή των γνώσεων και των δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες για τις περαιτέρω σπουδές τους, για την εργασιακή τους ζωή, για τα προσωπικά τους ενδιαφέροντα και για την ανάπτυξη της προσωπικότητας τους. Επιπλέον, η εκπαίδευση πρέπει να παρέχει ευκαιρίες στους μαθητές για «δια βίου μάθηση» και αυτο-ανάπτυξη κατά τη διάρκεια όλης της ζωής τους. Το πρόγραμμα σπουδών του σχολείου της γενικής ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης διαρκεί 3 χρόνια και απαιτεί την ολοκλήρωση τουλάχιστον 75 κύκλων μαθημάτων. Η μέση διάρκεια ενός κύκλου μαθημάτων είναι 38 ώρες. Η διάρκεια της σχολικής ώρας είναι 45 λεπτά. Το Lukio/Gymnasium τηρεί ένα σύστημα 5-6 περιόδων, που σημαίνει ότι χρησιμοποιούνται 5 ή 6 διαφορετικά ωρολόγια προγράμματα κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους. Οι μαθητές επιλέγουν κύκλους μαθημάτων από τον «κατάλογο μαθημάτων» (course tray) που προσφέρονται για τη συγκεκριμένη περίοδο και τα ατομικά ημερήσια ή εβδομαδιαία προγράμματα των μαθητών που διαμορφώνονται ανάλογα με τα μαθήματα που επιλέγουν. Ο μαθητής μπορεί να ολοκληρώσει το πρόγραμμα σπουδών σε 2-4 έτη διότι η διδασκαλία δεν είναι οργανωμένη με τη μορφή σχολικών τάξεων (non graded form). Οι μαθητές μπορεί να επιλέξουν τη χρονική περίοδο που θα παρακολουθήσουν τους κύκλους μαθημάτων που παρέχει το σχολείο. Το μέγιστο χρονικό διάστημα ολοκλήρωσης της φοίτησης δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 4 χρόνια. Δυνατότητα παράτασης για την περίοδο ολοκλήρωσης μπορεί να δοθεί για νόμιμους λόγους. Γ. Εισαγωγή μαθητών στην ανώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση Στην ανώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση εισάγονται οι μαθητές που έχουν ολοκληρώσει το πρόγραμμα σπουδών της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Τα κριτήρια επιλογής των μαθητών καθορίζονται από το Υπουργείο Παιδείας. Βασικό κριτήριο αποτελεί ο μέσος όρος των βαθμών σε συγκεκριμένα μαθήματα που αναγράφονται στο πιστοποιητικό αποφοίτησης. Τα πιθανά εισαγωγικά τεστ ή τα τεστ ικανότητας αποφασίζονται από τον υπεύθυνο φορέα (ο δήμος ή άλλος φορέας) και είναι δυνατόν να λαμβάνονται υπόψη η προηγούμενη εκπαίδευση των υποψηφίων, τα προσωπικά ενδιαφέροντα ή άλλες πρόσθετες αποδεδειγμένες δεξιότητες. Τα ίδια κριτήρια επιλογής εφαρμόζονται σε όλους τους υποψηφίους. Δ. Aναλυτικό Πρόγραμμα[3] Το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας αποφασίζει για τους γενικούς στόχους και το κεντρικό περιεχόμενο της γενικής και επαγγελματικής ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Κάθε φορέας που παρέχει εκπαίδευση προετοιμάζει το τοπικό αναλυτικό πρόγραμμα με βάση το εθνικό κεντρικό αναλυτικό πρόγραμμα (core curriculum). Το Φινλανδικό σύστημα για το αναλυτικό πρόγραμμα εμπεριέχει όχι μόνο το κεντρικό αναλυτικό πρόγραμμα (core curricula), την κατανομή των διδακτικών ωρών (classroom hours), τον προσδιορισμό της ελάχιστης διδακτέας ύλης που έχει θεσπιστεί από την κυβέρνηση, αλλά και τα επί μέρους σχολικά αναλυτικά προγράμματα. Οι δημοτικές αρχές ή ο ιδιοκτήτης του σχολείου έχει πολύ σημαντικό «λόγο» στον τρόπο που οργανώνεται η εργασία στο σχολικό επίπεδο. Το αναλυτικό πρόγραμμα είναι πολύ ευέλικτο. Στο πρόγραμμα σπουδών της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης υπάρχουν υποχρεωτικά μαθήματα (compulsory) και μαθήματα επιλογής(elective). Οι μαθητές είναι υποχρεωμένοι να ολοκληρώσουν τα υποχρεωτικά μαθήματα και επιπλέον να παρακολουθήσουν έναν αριθμό μαθημάτων εξειδίκευσης (specialization) και εφαρμοσμένων μαθημάτων (applied). Τα υποχρεωτικά μαθήματα του προγράμματος σπουδών είναι: η Μητρική γλώσσα και Λογοτεχνία (Φιλανδικά ή Σουηδικά), η δεύτερη Εθνική Γλώσσα (Σουηδικά ή Φιλανδικά), οι Ξένες Γλώσσες, τα Μαθηματικά, οι Φυσικές Επιστήμες, οι Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες, τα Θρησκεία ή Ηθική, η Φυσική Αγωγή, τα Εικαστικά, τα Πρακτικά μαθήματα. Τα μαθήματα εξειδίκευσης έχουν άμεση συνάφεια με τα υποχρεωτικά μαθήματα και έχουν ως στόχο την παρακολούθηση της προόδου των μαθητών. Τα σχολεία είναι υποχρεωμένα να παρέχουν μαθήματα εξειδίκευσης ούτως ώστε να μπορούν οι μαθητές να επιλέγουν για να συνθέσουν το ατομικό πρόγραμμα σπουδών. Τα εφαρμοσμένα μαθήματα είναι ενοποιημένοι κύκλοι μαθημάτων (integrative courses) που περιέχουν στοιχεία από ποικίλα μαθήματα, μεθοδολογικές προσεγγίσεις και κύκλους μαθημάτων του συγκεκριμένου σχολείου. Τα εφαρμοσμένα μαθήματα είναι μαθήματα επιλογής που είναι δυνατόν να αφορούν επαγγελματικές ή άλλες σπουδές. Ο φορέας που παρέχει την ανώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση αποφασίζει για το αν θα συμπεριληφθούν εφαρμοσμένα μαθήματα στο αναλυτικό πρόγραμμα. Οι μέθοδοι διδασκαλίας επιλέγονται από τους εκπαιδευτικούς. Εκτός από τις διαλέξεις των εκπαιδευτικών υπάρχουν αρκετές μαθητοκεντρικές μέθοδοι διδασκαλίας όπως συζητήσεις και εργασίες ατομικές, κατά ζεύγη ή ομαδικές. Σε αρκετά μαθήματα οι μαθητές διενεργούν έρευνες και κατόπιν ετοιμάζουν παρουσιάσεις, θεατρικά δρώμενα ή επιδείξεις ατομικά ή ομαδικά. Επιπλέον οι τάξεις κάνουν εκδρομές και εκπαιδευτικά ταξίδια. Οι θεματικές ενότητες (thematic subject modules) οι οποίες εμπεριέχουν διάφορα μαθήματα έχουν ως στόχο την ενοποίηση του αναλυτικού προγράμματος της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Αυτό επιτυγχάνεται είτε με τη συνδιδασκαλία ορισμένων εκπαιδευτικών, είτε με την μέθοδο project η οποία διευκολύνει το συνδυασμό του περιεχομένου αρκετών μαθημάτων. Ο Πίνακας 1 παρουσιάζει την κατανομή του χρόνου στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Η μέση προγραμματισμένη διδακτέα ύλη είναι 38 διδακτικές ώρες για κάθε κύκλο μαθήματος (course). Συνεπώς ο αριθμός των κύκλων μαθημάτων στον παρακάτω πίνακα θα πρέπει να πολλαπλασιαστεί με το 38 για να υπολογιστεί ο συνολικός αριθμός των διδακτικών ωρών που παρακολούθησε ο μαθητής κατά τη διάρκεια των σπουδών του Πίνακας 1. Μάθημα ή ομάδα μαθημάτων Υποχρεωτικοί κύκλοι μαθημάτων (courses) Ελάχιστος αριθμός των διαθέσιμων κύκλων μαθημάτων (courses) εξειδίκευσης Μητρική γλώσσα και λογοτεχνία (Φιλανδικά ή Σουηδικά) 6 2 Γλώσσες -Γλώσσα που άρχισε στα έτη φοίτησης (forms) 1-6 του ενιαίου σχολείου (Γλώσσα Α) 6 2 -Γλώσσα που άρχισε στα έτη φοίτησης (forms) 7-9 του ενιαίου σχολείου (Γλώσσα Β) 5 2 -Άλλες γλώσσες 1 6 Μαθηματικά -Κύκλος μαθημάτων (course) περιορισμένης διάρκειας 6 2 -Κύκλος μαθημάτων (course) προχωρημένων 10 3 Περιβάλλον και Φυσικές επιστήμες -Βιολογία 2 2 -Γεωγραφία 2 2 -Φυσική 1 7 -Χημεία 1 3 Ανθρωπιστικές σπουδές -Θρησκευτικά /Ηθική 3 2 -Φιλοσοφία 1 2 -Ψυχολογία - 5 -Ιστορία, Κοινωνικές σπουδές 5 3 Τέχνες και Δεξιότητες 3 -Μουσική 1-2 3 -Εικαστικά 1-2 3 Φυσική Αγωγή 3 3 Υγιεινή 1 2 Συμβουλευτική μαθητών 1 - Υποχρεωτικοί κύκλοι μαθημάτων (courses) 45-49 Κύκλοι μαθημάτων εξειδίκευσης (courses) Κατώτατο όριο 10 Εφαρμοσμένοι κύκλοι μαθημάτων (courses) Συνολικό κατώτατο όριο που απαιτείται 75 Ε. Αξιολόγηση του μαθητή στην ανώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση Η αξιολόγηση στην Φινλανδία είναι συνεχής. Έχει ως σκοπό να ενημερώσει τον μαθητή για την πρόοδο και τις επιδόσεις του και βασίζεται στους στόχους που έχει θέσει το Αναλυτικό Πρόγραμμα. Κάθε κύκλος μαθημάτων αξιολογείται αφού ολοκληρωθεί. Η αξιολόγηση γίνεται εσωτερικά από το κάθε σχολείο με την μορφή γραπτών τεστ και με τη συνεχή αξιολόγηση της σχολικής εργασίας. Σύμφωνα με το διάταγμα που αφορά την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση κάθε μάθημα ή ομάδα μαθημάτων αξιολογείται από τον ίδιο τον εκπαιδευτικό που διδάσκει το μάθημα /μαθήματα ή από ξεχωριστούς καθηγητές σε συνεργασία με τους διδάσκοντες. Η τελική αξιολόγηση γίνεται από το διευθυντή σε συνεργασία με τους συγκεκριμένους εκπαιδευτικούς. Για την αξιολόγηση χρησιμοποιείται βαθμολογική κλίμακα (4-10). Οι βαθμοί που αξιολογούν την επίδοση είναι: 5 επαρκής, 6 μέτρια, 7 ικανοποιητική, 8 καλή, 9 πολύ καλή, 10 άριστη γνώση και δεξιότητες. Ο βαθμός 4 χαρακτηρίζει την ανεπαρκή επίδοση. Σύμφωνα με το εθνικό κεντρικό αναλυτικό πρόγραμμα (core curriculum) για την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση που έχει εκδοθεί από το Υπουργείο Παιδείας η βαθμολογική κλίμακα αξιολογεί τα παρακάτω μαθήματα: · όλα τα υποχρεωτικά μαθήματα, με εξαίρεση τη Φυσική Αγωγή και Υγιεινή και εκείνα τα μαθήματα που ο μαθητής παρακολούθησε μόνο ένα κύκλο σπουδών (course). · την Ψυχολογία, όταν το πρόγραμμα σπουδών που ολοκλήρωσε ο μαθητής αποτελείται από τουλάχιστον 2 κύκλους μαθημάτων (course). · τις Ξένες Γλώσσες επιλογής όταν ο μαθητής έχει παρακολουθήσει 3 τουλάχιστον κύκλους μαθημάτων (course) για την κάθε γλώσσα. Η συμβουλευτική μαθητών αξιολογείται με προβιβάσιμο βαθμό (pass mark). Η Φυσική Αγωγή και Υγιεινή, τα υποχρεωτικά μαθήματα που καλύπτουν μόνο ένα κύκλο μαθημάτων (course) και η Ψυχολογία αξιολογούνται με βαθμούς αν αυτό αποτελεί επιθυμία του μαθητή, διαφορετικά παίρνουν απλά προβιβάσιμο βαθμό (pass mark). Τα άλλα μαθήματα επιλογής και οι ξένες γλώσσες που καλύπτουν το ανώτερο 2 κύκλους μαθημάτων (course) αξιολογούνται σύμφωνα με τις διατάξεις του Αναλυτικού Προγράμματος. Σε κάποια σχολεία υπάρχει η δυνατότητα να δοθεί δίπλωμα (diploma) στα μαθήματα που αφορούν τις Τέχνες και Δεξιότητες. Η αξιολόγηση γίνεται από το διδάσκοντα και έναν εξωτερικό εξεταστή ο οποίος θεωρείται ειδικός στον συγκεκριμένο τομέα. Όταν η επίδοση του μαθητή σε έναν κύκλο μαθημάτων είτε δεν τον ικανοποιεί είτε επιθυμεί να βελτιώσει το βαθμό του υπάρχει η δυνατότητα επαναληπτικής εξέτασης για να βελτιώσει το βαθμό του. Η ύλη που εξετάζεται καθορίζεται από το πρόγραμμα σπουδών του μαθητή. Αν η επίδοση του μαθητή σε αυτήν την εξέταση είναι καλύτερη τότε καταχωρείται ο μεγαλύτερος βαθμός. Στ. Πιστοποίηση Στην ανώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση απονέμονται τα παρακάτω πιστοποιητικά (οι πληροφορίες που εμπεριέχονται σε αυτά αποφασίζονται από το Υπουργείο Παιδείας): 1. Το απολυτήριο Λυκείου (Lukio/Gymnasium) απονέμεται σε όλους τους μαθητές που έχουν ολοκληρώσει το πλήρες πρόγραμμα σπουδών του σχολείου. Η βαθμολογική κλίμακα είναι από 1-5. 2. Πιστοποιητικό για την ολοκλήρωση του προγράμματος σπουδών δίνεται σε κάποιον που έχει ολοκληρώσει το πρόγραμμα σπουδών ενός ή περισσοτέρων μαθημάτων του δευτεροβάθμιου σχολείου. 3. Αποδεικτικό σπουδών/ πιστοποιητικό παραίτησης (certificate of resignation) δίνεται στο μαθητή που εγκαταλείπει το σχολείο πριν ολοκληρώσει το πλήρες πρόγραμμα σπουδών του δευτεροβάθμιου σχολείου. Ένα ξεχωριστό πιστοποιητικό για την τριτοβάθμια εκπαίδευση (matriculation certificate) απονέμεται στους υποψηφίους που έχουν ολοκληρώσει με επιτυχία τις εξετάσεις για την εγγραφή στο πανεπιστήμιο (matriculation examination) και έχουν πάρει απολυτήριο Λυκείου (Lukio/Gymnasium). Ζ. Εισαγωγή στο πανεπιστήμιο Το σύστημα που εφαρμόζεται για τις εισαγωγικές εξετάσεις στο πανεπιστήμιο ή σε άλλο ίδρυμα της ανώτερης εκπαίδευσης (ylioppilastutkinto/ matriculation examination) άρχισε να εφαρμόζεται το 1996. Οι εξετάσεις λαμβάνουν χώρα την Άνοιξη και το Φθινόπωρο κάθε έτους και οι υποψήφιοι μπορούν να ολοκληρώσουν τις εξετάσεις είτε τμηματικά (με ανώτατο όριο την συμμετοχή σε 3 διαδοχικές εξεταστικές περιόδους) ή εξ ολοκλήρου σε μια εξεταστική περίοδο. Ο σκοπός των εξετάσεων είναι να διερευνηθεί «αν οι μαθητές κατέκτησαν τις γνώσεις και τις δεξιότητες που απαιτεί το Αναλυτικό Πρόγραμμα και αν έχουν την ωριμότητα που επιδιώκει το ανώτερο δευτεροβάθμιο σχολείο» (Finish Ministry of Education, 1996). Οι υποψήφιοι εξετάζονται υποχρεωτικά στα παρακάτω 4 μαθήματα: 1) Μητρική Γλώσσα (Φιλανδικά /Σουηδικά), 2) Δεύτερη Εθνική Γλώσσα (Φιλανδικά /Σουηδικά), 3) Ξένη Γλώσσα, 4) Μαθηματικά και 5) Γενικές Σπουδές (Ανθρωπιστικές Σπουδές και Φυσικές Επιστήμες). Όλοι οι υποψήφιοι συμμετέχουν στις εξετάσεις της Μητρικής Γλώσσας, της Δεύτερης Εθνικής Γλώσσας και της Ξένης Γλώσσας οι οποίες είναι υποχρεωτικές και επιλέγουν την εξέταση είτε στα Μαθηματικά, είτε στις Γενικές Σπουδές[4]. Ένας υποψήφιος μπορεί να επιλέξει έως και 8 ερωτήσεις σε κάθε εξεταζόμενο μάθημα. Από το 1996 οι υποψήφιοι μπορούν να συμμετέχουν σε ένα ή περισσότερα προαιρετικά τεστ. Υπάρχει ένα διαφορετικό σύστημα αξιολόγησης για τις εισαγωγικές εξετάσεις για το πανεπιστήμιο (matriculation examination). Τα τεστ αξιολογούνται αρχικά από τον διδάσκοντα του υπό εξέταση μαθήματος στη σχολική μονάδα και τελικά από την εθνική επιτροπή εισαγωγικών εξετάσεων (National Matriculation Examination Board). H αξιολογική κλίμακα είναι: α) 7, («άριστα, με έπαινο»/ laudatur), β) 6, («εισάγεται με εξαιρετικό έπαινο»/ eximia cum laude approbatur), γ) 5, («εισάγεται με σχετικό έπαινο»/ magna cum laude approbatur) δ) 4, («εισάγεται με έπαινο»/ cum laude approbatur), ε) 3, («εισάγεται ικανοποιητικά»/ cum laude approbatur), στ) 2, («εισάγεται»/ approbatur), και ζ) 0, («απορρίπτεται»/ improbatur). Ένα διετές πρόγραμμα που οδηγεί στη λήψη του διεθνούς «Baccalaureate» παρέχεται σε 7 σχολεία της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Μια ετήσια «προπαρασκευαστική τάξη» προηγείται αυτού του προγράμματος. Οι εξετάσεις αποκαλούνται «Reiferprόfung» και διεξάγονται στο Γερμανικό Σχολείο στο Ελσίνκι. Αυτές οι εξετάσεις θεωρούνται ισότιμες με τις Φιλανδικές εισαγωγικές εξετάσεις (matriculation examination). [1]Το εθνικό κεντρικό αναλυτικό πρόγραμμα (core curriculum) για την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση εξεδόθη από το Υπουργείο Παιδείας το 1994 και σε αυτό βασίζεται το τρέχον αναλυτικό πρόγραμμα. Ένα νέο εθνικό αναλυτικό πρόγραμμα ολοκληρώθηκε τέλος του 2002. Σε αυτό βασίζονται τα νέα αναλυτικά προγράμματα των επιμέρους μαθημάτων που θα εφαρμοστούν από τα σχολεία τον Αύγουστο του 2004. Πίνακας 1. Μάθημα ή ομάδα μαθημάτων Υποχρεωτικοί κύκλοι μαθημάτων (courses) Ελάχιστος αριθμός των διαθέσιμων κύκλων μαθημάτων (courses) εξειδίκευσης Μητρική γλώσσα και λογοτεχνία (Φιλανδικά ή Σουηδικά) 6 2 Γλώσσες -Γλώσσα που άρχισε στα έτη φοίτησης (forms) 1-6 του ενιαίου σχολείου (Γλώσσα Α) 6 2 -Γλώσσα που άρχισε στα έτη φοίτησης (forms) 7-9 του ενιαίου σχολείου (Γλώσσα Β) 5 2 -Άλλες γλώσσες 1 6 Μαθηματικά -Κύκλος μαθημάτων (course) περιορισμένης διάρκειας 6 2 -Κύκλος μαθημάτων (course) προχωρημένων 10 3 Περιβάλλον και Φυσικές επιστήμες -Βιολογία 2 2 -Γεωγραφία 2 2 -Φυσική 1 7 -Χημεία 1 3 Ανθρωπιστικές σπουδές -Θρησκευτικά /Ηθική 3 2 -Φιλοσοφία 1 2 -Ψυχολογία - 5 -Ιστορία, Κοινωνικές σπουδές 5 3 Τέχνες και Δεξιότητες 3 -Μουσική 1-2 3 -Εικαστικά 1-2 3 Φυσική Αγωγή 3 3 Υγιεινή 1 2 Συμβουλευτική μαθητών 1 - Υποχρεωτικοί κύκλοι μαθημάτων (courses) 45-49 Κύκλοι μαθημάτων εξειδίκευσης (courses) Κατώτατο όριο 10 Εφαρμοσμένοι κύκλοι μαθημάτων (courses) Συνολικό κατώτατο όριο που απαιτείται 75 Ε. Αξιολόγηση του μαθητή στην ανώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση Η αξιολόγηση στην Φινλανδία είναι συνεχής. Έχει ως σκοπό να ενημερώσει τον μαθητή για την πρόοδο και τις επιδόσεις του και βασίζεται στους στόχους που έχει θέσει το Αναλυτικό Πρόγραμμα. Κάθε κύκλος μαθημάτων αξιολογείται αφού ολοκληρωθεί. Η αξιολόγηση γίνεται εσωτερικά από το κάθε σχολείο με την μορφή γραπτών τεστ και με τη συνεχή αξιολόγηση της σχολικής εργασίας. Σύμφωνα με το διάταγμα που αφορά την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση κάθε μάθημα ή ομάδα μαθημάτων αξιολογείται από τον ίδιο τον εκπαιδευτικό που διδάσκει το μάθημα /μαθήματα ή από ξεχωριστούς καθηγητές σε συνεργασία με τους διδάσκοντες. Η τελική αξιολόγηση γίνεται από το διευθυντή σε συνεργασία με τους συγκεκριμένους εκπαιδευτικούς. Για την αξιολόγηση χρησιμοποιείται βαθμολογική κλίμακα (4-10). Οι βαθμοί που αξιολογούν την επίδοση είναι: 5 επαρκής, 6 μέτρια, 7 ικανοποιητική, 8 καλή, 9 πολύ καλή, 10 άριστη γνώση και δεξιότητες. Ο βαθμός 4 χαρακτηρίζει την ανεπαρκή επίδοση. Σύμφωνα με το εθνικό κεντρικό αναλυτικό πρόγραμμα (core curriculum) για την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση που έχει εκδοθεί από το Υπουργείο Παιδείας η βαθμολογική κλίμακα αξιολογεί τα παρακάτω μαθήματα: · όλα τα υποχρεωτικά μαθήματα, με εξαίρεση τη Φυσική Αγωγή και Υγιεινή και εκείνα τα μαθήματα που ο μαθητής παρακολούθησε μόνο ένα κύκλο σπουδών (course). · την Ψυχολογία, όταν το πρόγραμμα σπουδών που ολοκλήρωσε ο μαθητής αποτελείται από τουλάχιστον 2 κύκλους μαθημάτων (course). · τις Ξένες Γλώσσες επιλογής όταν ο μαθητής έχει παρακολουθήσει 3 τουλάχιστον κύκλους μαθημάτων (course) για την κάθε γλώσσα. Η συμβουλευτική μαθητών αξιολογείται με προβιβάσιμο βαθμό (pass mark). Η Φυσική Αγωγή και Υγιεινή, τα υποχρεωτικά μαθήματα που καλύπτουν μόνο ένα κύκλο μαθημάτων (course) και η Ψυχολογία αξιολογούνται με βαθμούς αν αυτό αποτελεί επιθυμία του μαθητή, διαφορετικά παίρνουν απλά προβιβάσιμο βαθμό (pass mark). Τα άλλα μαθήματα επιλογής και οι ξένες γλώσσες που καλύπτουν το ανώτερο 2 κύκλους μαθημάτων (course) αξιολογούνται σύμφωνα με τις διατάξεις του Αναλυτικού Προγράμματος. Σε κάποια σχολεία υπάρχει η δυνατότητα να δοθεί δίπλωμα (diploma) στα μαθήματα που αφορούν τις Τέχνες και Δεξιότητες. Η αξιολόγηση γίνεται από το διδάσκοντα και έναν εξωτερικό εξεταστή ο οποίος θεωρείται ειδικός στον συγκεκριμένο τομέα. Όταν η επίδοση του μαθητή σε έναν κύκλο μαθημάτων είτε δεν τον ικανοποιεί είτε επιθυμεί να βελτιώσει το βαθμό του υπάρχει η δυνατότητα επαναληπτικής εξέτασης για να βελτιώσει το βαθμό του. Η ύλη που εξετάζεται καθορίζεται από το πρόγραμμα σπουδών του μαθητή. Αν η επίδοση του μαθητή σε αυτήν την εξέταση είναι καλύτερη τότε καταχωρείται ο μεγαλύτερος βαθμός. Στ. Πιστοποίηση Στην ανώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση απονέμονται τα παρακάτω πιστοποιητικά (οι πληροφορίες που εμπεριέχονται σε αυτά αποφασίζονται από το Υπουργείο Παιδείας): 4. Το απολυτήριο Λυκείου (Lukio/Gymnasium) απονέμεται σε όλους τους μαθητές που έχουν ολοκληρώσει το πλήρες πρόγραμμα σπουδών του σχολείου. Η βαθμολογική κλίμακα είναι από 1-5. 5. Πιστοποιητικό για την ολοκλήρωση του προγράμματος σπουδών δίνεται σε κάποιον που έχει ολοκληρώσει το πρόγραμμα σπουδών ενός ή περισσοτέρων μαθημάτων του δευτεροβάθμιου σχολείου. 6. Αποδεικτικό σπουδών/ πιστοποιητικό παραίτησης (certificate of resignation) δίνεται στο μαθητή που εγκαταλείπει το σχολείο πριν ολοκληρώσει το πλήρες πρόγραμμα σπουδών του δευτεροβάθμιου σχολείου. Ένα ξεχωριστό πιστοποιητικό για την τριτοβάθμια εκπαίδευση (matriculation certificate) απονέμεται στους υποψηφίους που έχουν ολοκληρώσει με επιτυχία τις εξετάσεις για την εγγραφή στο πανεπιστήμιο (matriculation examination) και έχουν πάρει απολυτήριο Λυκείου (Lukio/Gymnasium). Ζ. Εισαγωγή στο πανεπιστήμιο Το σύστημα που εφαρμόζεται για τις εισαγωγικές εξετάσεις στο πανεπιστήμιο ή σε άλλο ίδρυμα της ανώτερης εκπαίδευσης (ylioppilastutkinto/ matriculation examination) άρχισε να εφαρμόζεται το 1996. Οι εξετάσεις λαμβάνουν χώρα την Άνοιξη και το Φθινόπωρο κάθε έτους και οι υποψήφιοι μπορούν να ολοκληρώσουν τις εξετάσεις είτε τμηματικά (με ανώτατο όριο την συμμετοχή σε 3 διαδοχικές εξεταστικές περιόδους) ή εξ ολοκλήρου σε μια εξεταστική περίοδο. Ο σκοπός των εξετάσεων είναι να διερευνηθεί «αν οι μαθητές κατέκτησαν τις γνώσεις και τις δεξιότητες που απαιτεί το Αναλυτικό Πρόγραμμα και αν έχουν την ωριμότητα που επιδιώκει το ανώτερο δευτεροβάθμιο σχολείο» (Finish Ministry of Education, 1996). Οι υποψήφιοι εξετάζονται υποχρεωτικά στα παρακάτω 4 μαθήματα: 1) Μητρική Γλώσσα (Φιλανδικά /Σουηδικά), 2) Δεύτερη Εθνική Γλώσσα (Φιλανδικά /Σουηδικά), 3) Ξένη Γλώσσα, 4) Μαθηματικά και 5) Γενικές Σπουδές (Ανθρωπιστικές Σπουδές και Φυσικές Επιστήμες). Όλοι οι υποψήφιοι συμμετέχουν στις εξετάσεις της Μητρικής Γλώσσας, της Δεύτερης Εθνικής Γλώσσας και της Ξένης Γλώσσας οι οποίες είναι υποχρεωτικές και επιλέγουν την εξέταση είτε στα Μαθηματικά, είτε στις Γενικές Σπουδές[5]. Ένας υποψήφιος μπορεί να επιλέξει έως και 8 ερωτήσεις σε κάθε εξεταζόμενο μάθημα. Από το 1996 οι υποψήφιοι μπορούν να συμμετέχουν σε ένα ή περισσότερα προαιρετικά τεστ. Υπάρχει ένα διαφορετικό σύστημα αξιολόγησης για τις εισαγωγικές εξετάσεις για το πανεπιστήμιο (matriculation examination). Τα τεστ αξιολογούνται αρχικά από τον διδάσκοντα του υπό εξέταση μαθήματος στη σχολική μονάδα και τελικά από την εθνική επιτροπή εισαγωγικών εξετάσεων (National Matriculation Examination Board). H αξιολογική κλίμακα είναι: α) 7, («άριστα, με έπαινο»/ laudatur), β) 6, («εισάγεται με εξαιρετικό έπαινο»/ eximia cum laude approbatur), γ) 5, («εισάγεται με σχετικό έπαινο»/ magna cum laude approbatur) δ) 4, («εισάγεται με έπαινο»/ cum laude approbatur), ε) 3, («εισάγεται ικανοποιητικά»/ cum laude approbatur), στ) 2, («εισάγεται»/ approbatur), και ζ) 0, («απορρίπτεται»/ improbatur). Ένα διετές πρόγραμμα που οδηγεί στη λήψη του διεθνούς «Baccalaureate» παρέχεται σε 7 σχολεία της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Μια ετήσια «προπαρασκευαστική τάξη» προηγείται αυτού του προγράμματος. Οι εξετάσεις αποκαλούνται «Reiferprόfung» και διεξάγονται στο Γερμανικό Σχολείο στο Ελσίνκι. Αυτές οι εξετάσεις θεωρούνται ισότιμες με τις Φιλανδικές εισαγωγικές εξετάσεις (matriculation examination). [1] 29 σχολεία συμμετέχουν στην πιλοτική εφαρμογή ενός προγράμματος που αφορά τη δομή των εισαγωγικών εξετάσεων. Οι υποψήφιοι πρέπει να συμμετέχουν υποχρεωτικά στην εξέταση της Μητρικής Γλώσσας και να επιλέξουν την εξέταση σε 3 μαθήματα από την ομάδα μαθημάτων που αποτελείται από: την Δεύτερη Εθνική Γλώσσα, την Ξένη Γλώσσα, τα Μαθηματικά και τις Γενικές Σπουδές. Επιπλέον συμμετέχουν στις προαναφερόμενες εξετάσεις (Ζ. Εισαγωγή στο πανεπιστήμιο) για να εισαχθούν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Χρησιμοποιούνται τα πρώτα αποτελέσματα των εθνικών εξετάσεων από το 2003/04 για να συντάξουνκατάλογο κατάταξης για τα τοπικά σχολεία. Τα αποτελέσματα θα είναι διαθέσιμα σε εθνικό και τοπικό επίπεδο, μόνο από τα σχολεία και θα έχουν πρόσβαση στα αποτελέσματα τους σε επίπεδο σχολείου. Για την πρωτοβάθμια και κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, με τη διεξαγωγή εθνικών εξετάσεων στην ανάγνωση, στα αγγλικά και στα μαθηματικά πραγματοποιείται η νέα Εθνική Αξιολόγηση Ποιότητα Συστήματος. προτάσεις -Στα σχολεία της δευτεροβάθμιας θα πρέπει να τονωθεί η συμμετοχή σε διεθνή δίκτυα, η συστηματική συνεργασία με τους επαγγελματικούς φορείς και γνωριμία με τους επαγγελματίες σε τοπικό επίπεδο. (ιδιοκτήτες, σχολείο, τ γονείς, τοπική επιχειρηματική κοινότητα και εργαζόμενοι). -Οι βασικές δεξιότητες των μαθητών θα ενισχυθεί (προφορική έκφραση, ανάγνωση, γραπτή έκφραση, αριθμητική, η χρήση των ΤΠΕ). -Στόχοι της είναι να μειωθούν οι διακρίσεις στην τάξη, τη μείωση της οικονομικής ανισότητας και η καταπολέμηση της φτώχειας και άλλων μορφών περιθωριοποίησης Ο ΟΟΣΑ Adult Literacy και Lifeskill Survey (ΟΛΑ) 2004 έδειξε ότι πάνω από 400.000 ενήλικες (ηλικίας 16-65) στη Νορβηγία έχουν χαμηλές βασικές ικανότητες στην ανάγνωση και στην αριθμητική, ποσοστό χαμηλότερο από το επίπεδο που κρίνεται αναγκαίο για να λειτουργήσει στη σύγχρονη ζωή εργασίας. Η κυβέρνηση θα θεσπίσει το πρόγραμμα μιας νέας ευκαιρίας για τους ενήλικες για να βελτίωσει τις βασικες δεξιοτήτες τους στην ανάγνωση, γραφή, αριθμητική και στα ΤΠΕ. Αυτό πρέπει να οργανωθεί σε σχέση με την εργασία. Οι εργοδότες μπορούν να υποβάλουν αίτηση για στήριξη και να ξεκινήσει η κατάρτιση σε βασικές δεξιότητες για τους εργαζομένους τους ή για όσους αναζητούν εργασία Υπάρχει συναίνεση στο ότι οι στόχοι της μεταρρύθμισης της ποιότητας πρέπει να συνεχιστούν. Υποχρεωτική εκπαίδευση 6 με 16, 10 χρόνια. Χρηματοδότηση Όσον αφορά τη χρηματοδότηση του νομού και την τοπική αυτοδιοίκηση, η νορβηγική εθνική συνέλευση ενέκρινε μια αποκεντρωμένη διοικητική δομή, η οποία μεταβιβάζει σημαντική αρχή και οικονομική ελευθερία δράσης σε επίπεδο νομού. Οι επιδοτήσεις που δόθηκαν κατά κατηγορίες, στην κομητεία και στις δημοτικές αρχές καθορίζουν τις δραστηριότητές τους σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία. ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ Επιπλέον, το υπουργείο Νορβηγίας τονίζει τη σημασία της ευθύνης για διδακτική. Θα δημιουργηθεί και κατάλληλος τρόπος αξιολόγησης. αναμένεται να χρησιμοποιεί ένα σύστημα προγραμματισμού που καλύπτει τόσο σύντομο χρονικό διάστημα (το έτος) και μεσοπρόθεσμα (3-4 χρόνια ή περισσότερο). Κρατικών οργάνων πρέπει να διατυπώνει επίσης τους στόχους τους μέσω διαλόγου με το αρμόδιο Υπουργείο και να δημιουργηθεί ένα σύστημα για την παρακολούθηση τουςμέθοδο με την προσαρμογή του κατά άτομο και κατά σχολείο. Στην Ελλάδα το γενικό πλαίσιο διδασκαλίας καθορίζεται σε κεντρικό επίπεδο, από το υπουργείο, μέσω των προγραμμάτων σπουδών και διδακτικών στόχων. και εθνικούς κανονισμούς για τη διεξαγωγή των εξετάσεων. Θρησκεια Η αρχή της ελεύθερης επιλογής στην θρησκεία και η ύπαρξη της Λουθηρανικής Εκκλησίας στη Νορβηγία και της ορθόδοξης χριστιανικής Εκκλησίας στην Ελλάδα είχαν σημαντική επίδραση στη νομοθεσία και τα προγράμματα σπουδών στα εκπαιδευτικά συστήματα των δύο κρατών. Αντικείμενο του εκπαιδευτικού συστήματος τους είναι να "βοηθήσει στην ανατροφή των παιδιών σύμφωνα με τις θεμελιώδεις χριστιανικές αξίες και να εκπαιδεύσουν τους μαθητές με χριστιανική και ηθική διαπαιδαγώγηση. Όλοι οι μαθητές έχουν δικαίωμα να λαμβάνουν εκπαίδευση στη θρησκεία και ηθική, με βάση την πολιτιστική / θρησκευτική παράδοση που ανήκουν. Στην πρωτοβάθμια και κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, τα παιδιά των γονέων που δεν είναι μέλη της Εκκλησίας, εχουν τη δυνατότητα να εξαιρούνται από τη θρησκευτική παιδεία. Στο μέτρο του δυνατού στη Νορβηγίαπροσφέρονται άλλη θρησκευτική και ηθική εκπαίδευση. Στην Νορβηγία στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, η θρησκευτική εκπαίδευση είναι υποχρεωτική. Η κυβέρνηση της Νορβηγίας θα προτείνει τροποποιήσεις στη νομοθεσία σχετικά με το σκοπό της. MOYΣΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Το 43% των παιδιών στη Νορβηγία παίζουν κάποιο όργανο. Στην Ελλάδα πολλά παιδιά γνωρίζουν κάποιο μουσικό όργανο σε ποσοστό 60%. Το ποσοστό αυτό οφείλεται και στην ιδιωτική εκπαίδευση των μαθητών, καθώς τα αντίστοιχα υπουργεία πολιτισμού και παιδείας δεν διαθέτουν περισσότερο από το 0,5% του προυπολογισμού τους για αυτό το σκοπό, καθώς η μουσική αντιμετωπίζεται διδακτικά από το ΥπΕΠΘ μόνον ως επαγγελματικός στόχος, Δεν παρακολουθούν στο ίδιο ποσοστό τις διάφορες μουσικές εκδηλώσεις. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ Η Unisef με πρωτοβουλία της αποφάσισε να διαθέσει 150 εκατομμύρια δολάρια στην εκπαίδευση για κορίτσια, ώστε ο αναπτυξιακός στόχος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης για όλους της Unisef, να έχει υλοποιηθεί μέχρι το 2015. Η Νορβηγία θα αναλάβει το ρόλο της. Το επόμενο έτος βοήθεια της Νορβηγίας ανάπτυξη θα αντιπροσωπεύουν το 1% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος μας. Εύρευνα ΑΠΘ Οι καλές σχέσεις αναβαθμίζουν το σχολείο Στην εύρυθμη λειτουργία του σχολείου συμβάλλουν οι καλές διαπροσωπικές σχέσεις των διευθυντών των σχολικών μονάδων με τους εκπαιδευτικούς, σύμφωνα με έρευνα που διενήργησε ο Τομέας Παιδαγωγικής της φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Βάσει της έρευνας, η οποία έγινε το πρώτο εξάμηνο του 2009 σε 636 σχολικές μονάδες πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, οι δημοκρατικές και φιλικές σχέσεις του διευθυντή με τους εκπαιδευτικούς δημιουργούν καλό σχολικό κλίμα, κλίμα ικανοποίησης προς όλες τις πλευρές, με αποτέλεσμα να παραδέχεται αποτελεσματικότερη εκπαίδευση προς τους μαθητές. Στα κύρια συμπεράσματα της έρευνας διαπιστώνεται ότι στις μικρές πρωτοβάθμιες σχολικές μονάδες αναπτύσσονται καλύτερες συναδερφικές σχέσεις. Στις δευτεροβάθμιες οι σχέσεις είναι τυπικές και περιορίζονται σε λειτουργικά θέματα, θέματα συμπεριφοράς και επίδοσεις των μαθητών. Το 63% εκτιμά ότι η αυταρχική συμπεριφορά του διευθυντή δημιουργεί πρόβλημα στην σχολική μονάδα. Επίσης πρόβλημα δημιουργεί και η αργοπορία των εκπαιδευτικών λέει το 24%. Βιβλιογραφία West, A., Edge, A. & Stokes, E. (1999), Secondary education across Europe: Curricula and school examination systems, Centre for Educational Research, London School of Economics and Political Science Eurybase website Address: http://www.eurydice.org/Eurybase MEC (2002), El sistema educativo español. http://www.mec.es/cide/publicaciones/textos International Review of Curriculum and Assessment Frameworks Internet Archive, http://www.inca.org.uk http://www.norwaypost.no/content/view/14018/ Βιβλιογραφία: «Η ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην Ευρώπη: Αξιολόγηση και εξεταστικά συστήματα» που έχει εκπονήσει το Τμήμα Ποιότητας της Εκπαίδευσης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Σ. Ν. Αλαχιώτης Καθηγητής Γενετικής Παν/μίου Πατρών Πρώην Πρύτανης Παν/μίου Πατρών [1] Η μελέτη ολοκληρώθηκε τον Αύγουστο του 1998, επομένως είναι πιθανόν στις χώρες που έλαβαν χώρα μεταρρυθμίσεις στο επίπεδο της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ορισμένα στοιχεία που παρατίθενται να μην ισχύουν. [2] Αφορά τις εξωτερικές ή εξωτερικά εγκεκριμένες εξετάσεις σε βασικά μαθήματα που διενεργήθηκαν στις υπό μελέτη χώρες κατά το χρονικό διάστημα από το 1995 έως το 1997. [3]Το εθνικό κεντρικό αναλυτικό πρόγραμμα (core curriculum) για την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση εξεδόθη από το Υπουργείο Παιδείας το 1994 και σε αυτό βασίζεται το τρέχον αναλυτικό πρόγραμμα. Ένα νέο εθνικό αναλυτικό πρόγραμμα ολοκληρώθηκε τέλος του 2002. Σε αυτό βασίζονται τα νέα αναλυτικά προγράμματα των επιμέρους μαθημάτων που θα εφαρμοστούν από τα σχολεία τον Αύγουστο του 2004. [4] 29 σχολεία συμμετέχουν στην πιλοτική εφαρμογή ενός προγράμματος που αφορά τη δομή των εισαγωγικών εξετάσεων. Οι υποψήφιοι πρέπει να συμμετέχουν υποχρεωτικά στην εξέταση της Μητρικής Γλώσσας και να επιλέξουν την εξέταση σε 3 μαθήματα από την ομάδα μαθημάτων που αποτελείται από: την Δεύτερη Εθνική Γλώσσα, την Ξένη Γλώσσα, τα Μαθηματικά και τις Γενικές Σπουδές. Επιπλέον συμμετέχουν στις προαναφερόμενες εξετάσεις (Ζ. Εισαγωγή στο πανεπιστήμιο) για να εισαχθούν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. [5] 29 σχολεία συμμετέχουν στην πιλοτική εφαρμογή ενός προγράμματος που αφορά τη δομή των εισαγωγικών εξετάσεων. Οι υποψήφιοι πρέπει να συμμετέχουν υποχρεωτικά στην εξέταση της Μητρικής Γλώσσας και να επιλέξουν την εξέταση σε 3 μαθήματα από την ομάδα μαθημάτων που αποτελείται από: την Δεύτερη Εθνική Γλώσσα, την Ξένη Γλώσσα, τα Μαθηματικά και τις Γενικές Σπουδές. Επιπλέον συμμετέχουν στις προαναφερόμενες εξετάσεις (Ζ. Εισαγωγή στο πανεπιστήμιο) για να εισαχθούν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.